Kreatynina to substancja, która powstaje w organizmie na skutek przemiany materii, przede wszystkim mięśni szkieletowych. Ponieważ jest ona wydalana jedynie przez nerki, badanie kreatyniny we krwi jest jedną z kluczowych metod oceny pracy tych narządów. Zarówno podwyższona kreatynina, jak i jej zbyt niski poziom w surowicy, mogą sugerować występowanie różnego rodzaju chorób.
Z tekstu dowiesz się:
- co to jest kreatynina,
- jakie są normy kreatyniny w organizmie człowieka,
- co może oznaczać podwyższona i zbyt niska kreatynina w surowicy,
- co robić w przypadku nieprawidłowego poziomu kreatyniny.
Nerki to organy układu moczowego, których zasadniczą rolą jest usuwanie szkodliwych i zbędnych substancji. Nerki cały czas filtrują krew, usuwając z niej nadmiar soli, toksyny, mocznik i produkty przemiany materii. Są one wydalane z organizmu wraz z moczem, a jednocześnie w nerkach dochodzi do resorpcji (zatrzymywania) substancji niezbędnych dla człowieka. Dodatkowo, nerki wspomagają regulowanie wartości ciśnienia tętniczego oraz czerwonych krwinek. Diagnostyką i leczeniem chorób nerek zajmuje się nefrolog.
A dokładnie co leczy nefrolog? Do najczęściej spotykanych chorób nerek zalicza się kolka nerkowa, kamica nerkowa, nefropatia cukrzycowa, kłębuszkowe zapalenie nerek, nerkowa kwasica cewkowa i niewydolność nerek. W diagnostyce wielu z nich zastosowanie znajduje badanie na poziom kreatyniny.
Co to jest kreatynina?
Kreatynina to substancja, która powstaje w organizmie jako efekt przemiany materii, zwłaszcza mięśni szkieletowych. Jest ona przesączana w kłębuszkach nerkowych i wydalana wyłącznie przez nerki, więc oznaczenie poziomu kreatyniny w surowicy krwi pozwala ocenić przesączanie kłębuszkowe (czyli tzw. GFR) – jeden z najważniejszych czynników określających funkcjonowanie nerek.
Czasami w celu jeszcze dokładniejszej oceny pracy nerek wykonuje się również badanie dobowego wydalania kreatyniny z moczem – w ten sposób oblicza się tzw. klirens kreatyniny. Jest to jednak badanie przeprowadzane rzadziej.
Kreatynina – normy
Badanie kreatyniny w surowicy to nic innego jak analiza laboratoryjna pobranej uprzednio od pacjenta próbki krwi. Norma u osoby dorosłej to to 53–115 µmol/l (0,6–1,3 mg/dl). Co ważne, nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonywania badania.
Warto pamiętać, że stężenie kreatyniny zależy nie tylko od funkcjonowania wydalniczego nerek, ale również od pracy wątroby, a nawet stosowanej diety (jadłospis bogaty w mięso może powodować wzrost stężenia kreatyniny, a dieta wegetariańska – jego spadek). Niższe wskaźniki uzyskuje się zazwyczaj w badaniach dzieci i osób starszych, z kolei dorosłe kobiety mają stężenie kreatyniny w surowicy o około 25% niższe od mężczyzn.
Podwyższona i zbyt niska kreatynina – o czym może świadczyć?
Zarówno podwyższona kreatynina, jak i jej zbyt niski poziom we krwi może świadczyć o różnego rodzaju nieprawidłowościach.
Do przyczyn podwyższonego poziomu kreatyniny w surowicy zalicza się:
- ostra i przewlekła niewydolność nerek,
- uszkodzenie nerek na skutek przyjmowania niektórych leków,
- odwodnienie,
- zastoinowa niewydolność krążenia,
- akromegalia i gigantyzm.
Niskie stężenie kreatyniny we krwi może świadczyć z kolei o:
- zanikach mięśni,
- niedokrwistości,
- ciąży (u około 25% pacjentek w I trymestrze).
Pamiętać należy jeszcze o kilku ważnych kwestiach. Wynik fałszywie podwyższony może występować u pacjentów z cukrzycą i kwasicą ketonową, zaś fałszywie obniżony – u osób stosujących suplementację witaminą C. Co istotne, nawet prawidłowy wyniki badania kreatyniny nie wyklucza całkowicie chorób nerek.
Nieprawidłowy wyniki badania kreatyniny – co robić?
Nieprawidłowe wyniki badania kreatyniny, zarówno za niskie, jak i za wysokie, wymagają konsultacji z lekarzem – internistą, urologiem lub nefrologiem. Jest to szczególnie istotne, jeśli u pacjenta występują także inne niepokojące objawy: zaburzenia w oddawaniu moczu, ból podbrzusza czy wymioty. Lekarz przeprowadzi kompleksową diagnostykę i wdroży odpowiednie postępowanie.
